09-03-2025 - Wateroverlast in Oisterwijk

Er bestaan geen snelle oplossingen om de wateroverlast te verminderen. Inwoners en bedrijven kunnen een bijdrage leveren, maar af en toe zullen we nog steeds natte voeten krijgen!

door Wouter Verschuur en Anno de Vreeze

 

Klimaatverandering wordt voelbaar in Oisterwijk

Wateroverlast

Ook Oisterwijk wordt in toenemende mate geconfronteerd met extreme regenval met alle gevolgen van dien: ondergelopen straten en woningen waarin het water tot aan de vloeren staat. Dit leidt tot enorme schades voor gemeente en huiseigenaren. Vochtige muren en schimmel­vorming bedreigen de gezondheid van inwoners.
Wanneer het rioolsysteem grote hoeveelheden neerslag niet kan verwerken, wordt ongezuiverd rioolwater via overstorten op beken geloosd. Dit tast de kwaliteit van het oppervlaktewater in ernstige mate aan.

Verdroging

Hoewel na hevige regenbuien het peil van het ondiepe grondwater tijdelijk stijgt, daalt de grondwaterstand in de diepere lagen op langere termijn nog steeds. Juist uit die diepere lagen wordt ons drinkwater gewonnen. Deze daling heeft meerdere oorzaken, maar langere periodes van droogte dragen hieraan bij. Eén van de maatregelen waarmee zowel de verdroging als de wateroverlast kan worden bestreden is het meer en beter laten infiltreren van regenwater in de bodem.

Wie is verantwoordelijk voor het waterbeheer?

Waterschap De Dommel

Het waterschap zorgt voor de zuivering en verwerking van het rioolwater, door de gemeente afgeleverd bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie te Haaren. 15 à 20 maal per jaar wordt er meer rioolwater aangeboden dan de installatie kan verwerken. Het teveel aan rioolwater wordt dan ongezuiverd geloosd op de Essche stroom. Het is dus belangrijk om minder afvalwater naar de zuiveringsinstallatie af te voeren. Het waterschap is ook verantwoordelijk voor de beheersing van het grondwaterpeil in het buitengebied.

Gemeente Oisterwijk

De gemeente zorgt voor de aanleg en het onderhoud van het rioolstelsel. Bij vernieuwing legt de gemeente een gescheiden rioolstelsel aan, bestaande uit een vuilwaterriool (voor het huishoudelijk afvalwater) en een afzonderlijk regenwaterriool. Momenteel is dit voor ca. 10% gerealiseerd. Het regenwaterriool mondt in principe uit in infiltratievijvers. Rioolvernieuwing is een proces van lange adem; een riool gaat 50 jaar mee.
De gemeente is ook verantwoordelijk voor de beheersing van het ondiepe grondwaterpeil in het bebouwde gebied. Dat is een lastige opdracht, omdat particuliere en openbare gronden door elkaar lopen en de wensen van grondbezitters verschillend zijn. Bij nieuwbouw kan met drainage- en afwateringsmaatregelen veel ingeregeld worden. In het verleden is er veel gebouwd op laag gelegen plaatsen die van oudsher nat zijn. Drainage en afwatering zijn daar moeilijk te realiseren.

 

         Aanleg gescheiden riool in de Le Sage ten Broekstraat

 

Leemlagen in de bodem

De gemeente Oisterwijk (evenals een groot deel van Midden-Brabant) kent een extra probleem dat vocht- en wateroverlast in gebouwen veroorzaakt: leemlagen in de bodem. Deze leemlagen (eigenlijk löss-grond) liggen dicht onder de oppervlakte en zijn nauwelijks tot niet doordringbaar. In de omliggende natuurgebieden veroorzaken ze vennen, in de bebouwde omgeving kunnen ze zorgen voor een hoge schijn-grondwaterstand. Ze zijn lokaal van aard en van bovenaf niet waarneembaar. Wanneer de leemlaag een holle vorm heeft, blijft er langdurig water op staan met alle gevolgen van dien voor het bovenliggende gebouw. Bij alle maatregelen tot beheersing van de ondiepe grondwaterstand wordt met de ligging van leemlagen geen rekening gehouden.

Perceeleigenaren

Perceeleigenaren zijn verantwoordelijk voor het opvangen en verwerken van het regenwater dat op hun percelen valt. Volgens de gemeentelijke hemelwaterverordening moet per m2 verhard oppervlak (inclusief daken) 60 mm. neerslag verwerkt kunnen worden, dwz. opvangen voor eigen gebruik of laten infiltreren in de eigen bodem. Bij nieuwbouw en grote verbouwingen wordt de verplichting tot het verwerken van regenwater in de omgevingsvergunning opgenomen. De gemeente heeft echter onvoldoende capaciteit om deze verplichting te handhaven.

Welke maatregelen kunnen inwoners en bedrijven nemen?

Terugdringen van verstening en eigen opvang van regenwater

Terugdringen van verstening kan op korte termijn een belangrijke bijdrage leveren aan het beperken van wateroverlast. Het bebouwde gedeelte van de gemeente Oisterwijk heeft ca. 225 ha. verhard oppervlak, waarvan ca. 75 ha. openbare ruimte en ca. 150 ha. particulier bezit. Bedrijven en inwoners kunnen bestrating vervangen door open tegels of gras, regentonnen plaatsen, infiltratieputten, ondergrondse opvangsystemen (eventueel te gebruiken voor huishoudelijk spoelwater) of groene daken aanleggen. De gemeente zorgt voor een aansluitmogelijkheid op het regenwaterriool, voor zover reeds aanwezig.

Bewustwording en draagvlak

Er wordt dus een beroep gedaan op bedrijven en inwoners om op eigen terrein maatregelen te nemen om regenwater te verwerken. Voor bedrijven bestaan er ruime subsidiemogelijkheden, die de kosten van maatregelen tot wel een kwart kunnen terugbrengen.
Particulieren moeten vooral gestimuleerd en verleid worden om tot actie over te gaan, individueel of collectief. De in 2023 opgerichte Stichting Klimaatbestendig Oisterwijk (SKO) zet zich in om, met steun van de gemeente, het bewustzijn over de waterproblematiek te vergroten en inwoners aan te zetten om op eigen terrein maatregelen te nemen. Het bestuur van de stichting bestaat uit drie inwoners die zich - op vrijwillige basis - hiervoor inzetten. SKO organiseert bijeenkomsten, publiceert informatie, zet in op dialoog tussen gemeente, burgers en bedrijven en stimuleert proefprojecten. Voorstellen voor concrete projecten of subsidie­regelingen voor groene daken staan echter in de wachtstand, in afwachting van een gemeentelijk beleidsplan dat in 2026 moet uitkomen.

Reactie van de gemeente

In het kader van deze publicatie hebben wij een aantal vragen aan de gemeente voorgelegd, waarop wij de volgende antwoorden ontvingen:
- De gemeente benadrukt dat perceeleigenaren verplicht zijn de genoemde hoeveelheid regenwater (60 mm. per m2 verhard oppervlak) zelf te verwerken, maar dat de handhavers onvoldoende capaciteit hebben om het nakomen van deze verplichting overal te controleren. Afhankelijk van de overlast en de risico’s worden de prioriteiten voor de handhaving periodiek bijgesteld.
- Wanneer de gemeente zelf ontwikkellocaties uitkiest, wordt rekening gehouden met de samenstelling van de ondergrond en wordt de waterhuishouding in het gebied meegewogen. Voor kleine inbreidingsplannen gelden geen criteria voor de waterdoorlatendheid van de bodem.
- De gemeente heeft het stimuleren van maatregelen door inwoners overgedragen aan een private stichting, omdat de gemeente op zoek is naar door de gemeenschap gedragen initiatieven. Die kunnen het beste door eigen bewoners worden geïnitieerd.