door PIT Onderzoek (Anno de Vreeze en Wouter Verschuur)

 

Op provinciaal en inter-gemeentelijk niveau wordt veel beleid ontwikkeld om de achteruitgang van de natuur te stoppen. De gemeente Oisterwijk is een van de partijen die bij die ontwikkeling betrokken zijn. Binnen de kaders van dit boven-gemeentelijke beleid kan de gemeente Oisterwijk ook zelf een bijdrage leveren aan het tegengaan van de achteruitgang. In dit laatste artikel van ons vierluik gaan wij na, welke positie de politieke partijen, de gemeenteraad en het College van B&W van Oisterwijk hierbij innemen.

 

Dode eiken en pijpenstro op de Kampina (foto Natuurmonumenten/Geurt-Besselink)

 

De gemeenteraad

Politieke partijen
Wat zijn de standpunten van de politieke partijen in de gemeenteraad van Oisterwijk over het natuurbeheer en de waterproblematiek? Wij slaan de verkiezingsprogramma’s uit 2020 erop na.
PGB, VVD en PRO memoreren de mooie natuur in onze gemeente en het belang daarvan voor onze lokale samenleving. PRO en D66 voegen daaraan toe, dat deze natuur onder druk staat. D66 benoemt expliciet het probleem van de stikstofneerslag en het verdwijnen van soorten, en pleit voor natuurbeschermingszones en natuurcompensatie. PGB, PRO en D66 benoemen de noodzaak om de biodiversiteit te versterken.
PGB zoekt naar een goede balans tussen natuur, recreatie en het belang van ondernemers.
VVD wil de belangen van agrariërs en omwonenden in balans met elkaar afwegen, maar wil ondernemers ook de ruimte geven zolang dit geen aantoonbare ernstige schade aan de natuur aanbrengt.
PGB, PRO en D66 willen de transitie van de agrarische sector bevorderen en ondersteunen.
PGB en PRO herkennen de waterproblematiek. Zij willen o.a. het verhard oppervlak afkoppelen van de riolering en verstening tegengaan.
CDA heeft geen expliciete standpunten over natuur en milieu. De partij wil ondernemende activiteiten in het buitengebied ruimte geven als dat qua duurzaamheid kan.

Het valt op dat de drie grootste partijen alle spreken over de mooie natuur in de gemeente Oisterwijk. PGB en PRO willen natuur beschermen en biodiversiteit bevorderen, maar dode eiken op de Kampina, overwoekerde heide, wildgroei van berk en braam en de achteruitgang van diersoorten worden niet genoemd. Geen van die partijen neemt de stelling in, dat onze natuur helemaal niet meer zo mooi is. Alleen D66 memoreert de teloorgang van de natuur op de Kampina. PGB en VVD zoeken naar een “goede” balans tussen het honoreren van verschillende belangen, waaronder die van de natuur, maar waar liggen de prioriteiten? Het is dan ook interessant het raadsakkoord te bekijken dat PGB, VVD en D66 hebben gesloten.

Raadsakkoord 2021-2025
Het raadsakkoord bevat een aantal algemene uitgangspunten: Opvolgen van de universele 17 Global Goals, van de vastgestelde duurzaamheidsagenda en naar rato bijdragen aan de nationale klimaat­afspraken. Verder vinden we een aantal standpunten van de coalitievormende partijen terug: inzetten op oplossingen voor droogte, hittestress en wateroverlast; natuurcompensatie; de grenzen aan de groei van de intensieve veehouderij zijn bereikt; ondersteuning van een duurzame en circulaire bedrijfsvoering, maar de ondernemer moet wel kunnen blijven ondernemen. Onder de noemer “Parel in het groen” streeft de gemeente naar een hogere kwaliteit van de recreatieparken, zodat meer inkomsten uit recreatie en toerisme kunnen worden gegenereerd. Over onze natuurgebieden vinden we één opmerking: We zoeken een goede mix tussen beschermen, toegankelijk maken en toegankelijk houden van met name de Oisterwijkse bossen en vennen en de Kampina.
Het raadsakkoord bevat wel de afspraak, aan de slag te gaan met een visie op het buitengebied. Daarin zoekt de coalitie een balans tussen de belangrijkste functies erin: natuur, landbouw, toerisme en wonen.

Motie biodiversiteit
Zowel in de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen (met wellicht één uitzondering) als in het raadsakkoord missen we de urgentie om de teloorgang van de natuur te stoppen. Maar misschien moeten we de invloed van deze documenten op de politieke besluitvorming niet overschatten. In november 2021 nam de gemeenteraad unaniem een motie van D66 aan, waarmee het college werd opgedragen “…. om biodiversiteit als een belangrijk uitgangspunt te hanteren bij het opstellen en actualiseren van plannen met betrekking tot al het groen in onze gemeente ….”. Wat de aanleiding was om de urgentie van biodiversiteitsherstel nu wel onder ogen te zien, is niet bekend.

Visie Buitengebied
In september 2022 presenteerde het college de gevraagde Visie Buitengebied aan de gemeenteraad. De visie borduurt voort op bestaand beleid, aangevuld met de opbrengst van themasessies met interne en externe stakeholders.
In de onderdelen “Landschap en cultuurhistorie” en “Natuur en biodiversiteit” van deze visie worden de problemen van verdroging en verlies aan biodiversiteit wel degelijk benoemd en worden ambities en oplossings­richtingen aangegeven. Vervolgens wordt echter de conclusie getrokken, dat er aan de gepresenteerde ambities geen directe beleidsconsequenties zijn verbonden. Deed de gemeente al genoeg?
De visie verwijst ook naar programma’s van de provincie, waaronder de Groenblauwe Gebiedsgerichte Aanpak, en samenwerking met natuurorganisaties en waterschap. De visie sluit in grote lijnen aan bij de ambities die uit de provinciale beleidsplannen naar voren komen. Je zou je bijna afvragen waarom het nodig was een eigen visie buitengebied op te stellen.

Het gemeentebestuur
Onze rondgang maakt nog eens duidelijk, hoeveel beleidskaders, kadernota’s, visies, verkenningen, adviesrapporten en masterplannen er de laatste jaren zijn verschenen. Dit maakt ons nieuwsgierig naar de uitvoeringspraktijk. Welke maatregelen worden op dit moment genomen? Wij maken een afspraak met wethouder Eric Logister.

In het gesprek klinkt duidelijk door, dat de wethouder zijn rol met name op het beleidsniveau ziet liggen. De gemeente is participant in de ontwikkeling van beleidsplannen op provinciaal niveau en werkt samen met belanghebbende organisaties, waaronder de beheerders van natuurterreinen en het waterschap. Binnen die samenwerking speelt iedere participant zijn rol. Volgens de wethouder is er sprake van een “dans tussen schalen”. Op beleidsniveau worden er vorderingen gemaakt en worden de belangrijkste vraagstukken aangepakt. Ook wanneer beleidsvisies nog niet formeel zijn vastgesteld, zoals bij het Koersdocument Oostflank, worden de in die visies gepresenteerde beleidslijnen nu al gevolgd.

Op onze vraag naar concrete maatregelen zijn de antwoorden minder duidelijk.
Onze gesprekspartners hebben aangegeven, dat het bij onderhandelingen over de beëindiging van een agrarisch bedrijf belangrijk kan zijn dat de gemeente snel reageert op vragen over de mogelijke bestemming van vrijkomende gronden. Volgens de wethouder is die bestemming duidelijk, die ligt vast in het bestemmingsplan.

Op het gebied van opvang en infiltratie van hemelwater kan de gemeente een belangrijke rol spelen. De gemeente beschikt daartoe over de “Verordening afvoer hemelwater en grondwater 2022”. Volgens deze verordening moeten bij nieuwbouw of grote verbouwingen (omgevingsvergunning-plichtige bouwactiviteiten) maatregelen worden genomen voor de opvang en infiltratie van hemelwater. Volgens de visie buitengebied zou deze verplichting voor alle eigenaren van onroerend goed in het buitengebied moeten gelden. Het college is niet van plan de gemeenteraad voor te stellen een concrete verplichting op te leggen op nog niet bebouwde gronden, noch op bestaande bebouwing.
Tot op heden vindt er beperkte handhaving plaats op het treffen van verplichte infiltratiemaatregelen. De gemeente werkt samen met vrijwilligersorganisaties om bewustwording van het verdrogings­probleem te bevorderen, o.a. resulterend in het project Tegelwippen.

Waar het gaat om biodiversiteit in de bebouwde omgeving verwijst de wethouder naar de beleidsnota Ecologisch bermbeheer. Deze nota bevat de voorwaarden waaraan bij aanbesteding van het berm­beheer moet worden voldaan, waarbij vier soorten bermen worden onderscheiden. De wethouder benadrukt de samenwerking met vrijwilligersorganisaties, waaronder het B-team. De gemeente sponsort het project Geveltuintje aanleggen.

Tot slot
Gedurende de laatste jaren is er veel beleid ontwikkeld, c.q. is er beleid in ontwikkeling, om natuur en landschap te beschermen en versterking van natuur en landschap te bevorderen. Er wordt wel erg veel beleid ontwikkeld, soms overlappend, maar de plannen zijn ambitieus en gaan in de goede richting. Er blijven echter ook vragen over, vooral over de vertaling naar concrete plannen. Regelmatig wordt gesproken over “afweging van belangen”. Bij die afweging zijn meestal veel partijen betrokken, met (deels) tegenstrijdige belangen. Hoe valt zo’n afweging uit? Waar liggen de prioriteiten? Gaan we snel genoeg? Doet de gemeente genoeg om de inwoners mee te nemen naar een nieuwe werkelijkheid, waarin we anders moeten omgaan met natuur en water?
Er blijven nog voldoende vraagstukken over om in komende publicaties aandacht aan te geven.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Wij hebben de concept-tekst van dit artikel voorgelegd aan de gemeente. De door de gemeente voorgestelde feitelijke correcties zijn in de bovenstaande tekst verwerkt. In aanvulling op onze tekst laat de gemeente weten:
-   Volgens de waterwet geldt een verplichting voor verwerking van hemelwater voor alle eigenaren van onroerend goed. Deze verplichting is in   de genoemde verordening geconcretiseerd.
-   Lozing van hemelwater op drukriolering is volgens de verordening verboden. Op dergelijke lozingen vindt onderzoek en handhaving plaats.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Verantwoording
De vier delen van deze publicatie zijn tot stand gekomen met medewerking van:

Jan Baan,                               oud-directeur Brabants Landschap, lid Stuurgroep Van Gogh Nationaal Park

Anneke Boezeman,                  directeur Parkbureau Van Gogh Nationaal Park

Toine Cooijmans,                     beleidsmedewerker Natuurmonumenten Midden-Brabant, lid Kernteam Van Gogh Nationaal Park

Maarten Dewachter,                 lid algemeen bestuur Waterschap De Dommel, mede-oprichter Stichting Klimaatbestendig Oisterwijk

Hans van Dommelen,               projectleider Landbouw Transitieteam provincie Noord-Brabant

Frans van Erve,                       onderzoeker voor Sovon en Ravon, oud-medewerker Brabants Landschap

Ernst-Jan van Haaften,             medewerker Brabants Landschap, lid Kernteam Van Gogh Nationaal Park

Frans Kapteijns,                       oud-boswachter Natuurmonumenten, lid B-team en lid IVN Oisterwijk

Eric Logister,                           wethouder gemeente Oisterwijk

Ruud van der Star,                  voorzitter Biodiversiteitsteam Oisterwijk (B-team)

Jonathan Verschuuren,            hoogleraar Tilburg University (milieu- en klimaatrecht)