© PIT Onderzoek - Tijdelijke opvang COA voormalige camping De Reebok

Naast het realiseren van opvangplekken voor asielzoekers, is ook het toekennen van woningen aan statushouders voor gemeenten een wettelijke taak. Het Rijk bepaalt per gemeente de taakstelling voor de huisvesting van statushouders. En de provincie houdt daar toezicht op. Die heeft begin dit jaar geconstateerd dat de gemeente haar taakstelling opnieuw niet heeft gehaald. Oisterwijk kreeg de beoordeling: “voldoet niet” en werd onder actief toezicht geplaatst. PIT Onderzoek ging na wat dit betekent.

Statushouders

Statushouders zijn asielzoekers die van de IND (Immigratie- en Naturalisatie Dienst) hebben gehoord dat ze gedurende 5 jaar in Nederland mogen blijven. Dat brengt rechten en plichten met zich mee. De plicht bijvoorbeeld om in te burgeren, maar ook het recht om hier te wonen. Daartoe koppelt het COA (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers) de statushouders aan een gemeente, die binnen 10 weken voor passende woonruimte moet zorgen. Tot die tijd blijven de statushouders in een AZC of een andere tijdelijke opvanglocatie. 

Woonruimte

Het Rijk bepaalt elk half jaar voor elke gemeente hoeveel statushouders een woning moeten krijgen. Die taakstelling hangt af van het aantal inwoners van de betreffende gemeente. Gemeenten beslissen zelf wat voor soort woning ze aanbieden. Dat kan een zelfstandige huurwoning zijn, maar ook een flexwoning of een gedeelde woning. Een statushouder mag ook zelf naar woonruimte zoeken. Voor huurwoningen doet een gemeente meestal een beroep op een woningcorporatie en kan daarbij zelf bepalen of statushouders recht hebben op voorrang.

Toezicht provincie

Een rapportage van de provincie laat zien dat veel gemeenten in de regio Hart van Brabant er maar moeilijk in slagen om de taakstelling van het Rijk te realiseren. Regelmatig is er sprake van achterstanden. Zo ook voor de gemeente Oisterwijk. Al in 2023 beoordeelde de provincie de gemeente als “voldoet gedeeltelijk”, omdat Oisterwijk twee achtereenvolgende taakstellingen niet had gehaald. Afgelopen jaar had Oisterwijk de taak om 76 statushouders te huisvesten, maar bij slechts 57 lukte dat. Omdat Oisterwijk opnieuw achter loopt, beoordeelde de provincie nu dat Oisterwijk “niet voldoet” aan haar taakstelling. De gemeente werd onder “actief toezicht” geplaatst. Daarbij wordt op ambtelijk niveau gesproken over een door de gemeente op te stellen kort en bondig plan van aanpak. Met daarin concrete SMART geformuleerde acties. Ook werd verzocht de gemeenteraad te informeren.

Plan van aanpak

In mei vanuit jaar is de gemeenteraad geïnformeerd over de provinciale beoordeling “voldoet niet” en een plan van aanpak. In het plan van aanpak staat een aantal belemmeringen, dat aangepakt kan worden. Zo heeft Oisterwijk een laag percentage sociale huurwoningen, weinig doorstroming, geen passend aanbod en een beperkend ruimtelijk beleid. En voor tijdelijk gebruik kan bestaand vastgoed geschikt worden gemaakt, het wonen op vakantieparken kan worden toegestaan en bouwprocedures kunnen sneller worden doorlopen. Maar veel concrete afspraken over oplossingen staan niet in het plan. Wel wil Oisterwijk hospiteren (inwonen) en woningdelen toestaan en daarmee binnen één jaar zeven statushouders extra huisvesten. Andere oplossingsrichtingen zijn “mogelijk”, bieden “meer zicht” en “wellicht” en “op termijn” extra huisvestingsmogelijkheden. De oplossingen zijn zo weinig concreet of vragen zo veel tijd, dat de vraag is of met dit plan de achterstanden daadwerkelijk en snel kunnen worden weggewerkt.

Andere gemeenten

Ook andere gemeenten in de regio Hart van Brabant hebben langdurig achterstand en staan inmiddels eveneens onder actief toezicht van de provincie. Maar hun aanpak verschilt. Zo wordt in Hilvarenbeek de gemeenteraad gevraagd om een kadernota met strategische uitgangspunten voor huisvesting van o.a. statushouders vast te stellen, zodat hoge prioriteit kan worden gegeven aan de taakstelling van het Rijk. En in Goirle wil de gemeente diverse plannen met urgentie uitvoeren om de gestelde doelen te bereiken en werd een projectleider flexwoningen benoemd. In beide gemeenten wordt de gemeenteraad ook nadrukkelijk bij de invulling van de plannen betrokken. Begrijpelijk, want er is een groot tekort aan woningen, vooral in de sociale huusector. En dus zijn de belangen groot. Zowel voor de nieuwe als voor de huidige woningzoekenden in de diverse gemeenten, die geen betaalbare woning kunnen huren of kopen.